Inhoud van deze nieuwsbrief:
- Hoe is het Jaargesprek begonnen?
- Ervaringen met Jaargesprek in Academische Apotheek Stevenshof en Academische Apotheek Vleuten | Interview
- Teamtraining Consultvoering voor uitvoering Jaargesprek | Interview
- Implementatie Jaargesprek, Proeftuinen Therapietrouw en Make-it consortium
Hoe is het Jaargesprek begonnen?
Veel mensen gebruiken hun medicatie niet zoals dat eigenlijk bedoeld is. De medicatie kan daardoor minder effectief zijn, of soms onveilig. In consulten met patiënten over het gebruik van medicatie komen in apotheken vaak verschillende problemen aan het licht. Veelal kunnen die met voorlichting, instructie of aanpassingen in medicatie opgelost worden.
Door de toenemende druk op de eerstelijnszorg is er een noodzaak om processen in de apotheek efficiënter te maken, zowel in de logistiek als in het begeleiden van patiënten bij goed gebruik. De herhaalservice en een afhaalkluis zijn veel gebruikte manieren om de logistiek efficiënter te maken. Om ook de zorg te stroomlijnen, is het Jaargesprek bedacht: een jaarlijks consult met patiënten in de herhaalservice om het medicatiegebruik te bespreken. Patiënten worden uitgenodigd om vóór het consult alvast na te denken over problemen die ze ervaren, of over vragen die ze willen stellen. Het consult met een apothekersassistent vindt plaats in de apotheek. Relevante bevindingen worden teruggekoppeld aan de huisarts of praktijkondersteuner.
Het Jaargesprek is bedacht door Mark Slager van Apotheek Orion in Amersfoort en is tussen 2020 en 2022 geïmplementeerd en onderzocht in drie apotheken in Amersfoort. Samen waren zij één van de Proeftuinen Therapietrouw ronde 1, gesubsidieerd door ZonMw. Het Jaargesprek is nu ook vermeld als één van de Praktijkvoorbeelden van de Juiste Zorg op de Juiste Plek.
Momenteel loopt ronde 2 van de Proeftuinen Therapietrouw. Onze SIR-zusterorganisaties Academische Apotheek Stevenshof en Academische Apotheek Vleuten maken deel uit van één van die proeftuinen. Ook zij implementeren en evalueren nu het Jaargesprek.
In deze nieuwsbrief kunt u lezen over hun ervaringen met de Jaargesprekken, over de trainingen Consultvoering die ze gekregen hebben en over het Make-it consortium, dat de proeftuinen volgt, begeleidt en evalueert.
Ervaringen met Jaargesprek in Academische Apotheek Stevenshof en Academische Apotheek Vleuten | Interview
Interview
We spraken apothekers Sanne Bakker en Bram Mertens en apothekersassistenten Melissa en Jacqueline van Academische apotheken Stevenshof en Vleuten over hun ervaringen met het Jaargesprek.
Wat voegt het jaargesprek toe aan de zorg die de apotheek normaal gesproken levert?
Het is een uitbreiding van de (voornamelijk logistieke) zorgverlening aan patiënten die gebruik maken van de herhaalservice. Het jaargesprek is een inhoudelijk evaluatiemoment: lukt het met innemen, zijn er bijwerkingen, heeft iemand vragen over de medicatie? In de spreekkamer van de apotheek voelen patiënten zich vrij om hun vragen en problemen te bespreken. Op deze manier kun je vaststellen of het goed is om de medicatie gewoon te blijven herhalen, of dat er toch iets beter kan.
Het geeft de apothekersassistent bovendien de kans om de persoon achter de ‘patiënt’ te leren kennen en een band op te bouwen. Hierdoor groeit het vertrouwen van patiënten in het apotheekteam. Ook het team zelf groeit ervan: assistenten worden beter in consultvoering en daardoor zelfverzekerder. Ze krijgen een duidelijkere rol als medebehandelaar door hun kennis nog beter in te zetten en patiënten te voorzien van advies. Soms kun je het patiënten ook gemakkelijker maken, bijvoorbeeld door erop te wijzen dat sommige medicijnen tegelijk ingenomen mogen worden, of door het omzetten naar een middel dat niet twee maar slechts één keer per dag ingenomen hoeft te worden.
Wie voeren de jaargesprekken bij jullie in de apotheek?
Alle apothekersassistenten voeren de jaargesprekken. De apothekers in principe niet. Soms is er tijdens het gesprek wel even overleg met de apotheker. Of er wordt na het gesprek een vervolgafspraak met de apotheker gemaakt voor een volledige medicatiebeoordeling.
Welke voorbereiding is nodig van patiënten?
Patiënten hoeven geen specifieke voorbereiding te treffen. In de uitnodiging vragen we hen wel om na te denken over vragen of opmerkingen die ze tijdens het gesprek willen bespreken. Dat kan helpen om gericht daar op in te gaan.
Wat moet je in de apotheek organiseren om jaargesprekken te kunnen voeren en hoe pas je het in de dagelijkse gang van zaken in?
We selecteren patiënten die in de herhaalservice zitten. We nodigen hen uit in het kwartaal dat ze jarig zijn. In de apotheek hebben we hiervoor een speciale plaats ingeruimd in de afhaalkast waar een afwijkend track en trace bericht aan is gekoppeld. Patiënten ontvangen een e-mail zodra hun medicatie klaarligt. Daarin wordt de bedoeling van het jaargesprek uitgelegd en staat een link naar de digitale agenda van de apotheek met beschikbare dagen en tijdslots op momenten die ons goed uitkomen.
In Academische apotheek Vleuten beginnen we elke werkdag met een kort teamoverleg (‘dagstart’ van 2-3 minuten) waarin we o.a. bespreken hoeveel jaarconsulten gepland staan en wie ze zal uitvoeren. Soms hebben we wel vijf consulten op één dag. In Academische apotheek Stevenshof voert degene die als vliegende keep is ingeroosterd de gesprekken, maximaal drie per dag. Door goed te communiceren zorgen we ervoor dat de gesprekken kunnen plaatsvinden zonder de dagelijkse werkzaamheden te verstoren. Gesprekken duren vaak 10-15 minuten. Als je tijdens het gesprek merkt dat er meer tijd nodig is, kun je voorstellen om een nieuwe afspraak in te plannen voor overige bespreekpunten.
Voorafgaand aan het gesprek printen we een medicatie-overzicht uit. Dat bekijken we vóór het gesprek. Hierdoor kunnen we tijdens het gesprek gericht vragen stellen over bijzonderheden die ons opvallen. Tegelijk willen we het gesprek niet op voorhand teveel sturen. Open vragen stellen is belangrijk. Daarom zijn alle assistenten hierin getraind tijdens de SIR Teamtraining Consultvoering. Deze cursus richtte zich in dit geval specifiek op het jaargesprek en het bespreekbaar maken van therapietrouw.
Casus
Tijdens een jaarlijks consult in de apotheek ontdekte ik dat een vrouw die levothyroxine gebruikte, ook calciumsupplementen slikte, hoewel dit niet in ons systeem stond. Ze bleek beide medicijnen bijna tegelijkertijd in te nemen, wat de opname van levothyroxine belemmerde. Ik adviseerde haar om de calcium ‘s avonds in te nemen.
Een jaar later tijdens haar volgende jaarlijkse consult sprak ik haar toevallig zelf opnieuw. Ze bedankte me, omdat haar schildklierwaarden sinds de aanpassing van haar innamepatroon veel stabieler waren geworden. Ze voelde zich ook fysiek beter en had meer energie, wat allemaal te danken was aan de simpele maar effectieve oplossing om haar medicatie op de juiste manier in te nemen.
Wat voor reacties krijgen jullie van patiënten?
Veel positieve reacties. Patiënten voelen zich gehoord en waarderen dit initiatief. Het verlaagt de drempel om vragen te stellen en mensen komen sneller met vragen naar de apotheek terug. We merken ook dat mensen niet altijd voor periodieke controles bij de praktijkondersteuner of huisarts komen. Zij vinden het prettig dat er aandacht voor hen is en we adviseren dan dat het goed is om contact op te nemen met de huisartspraktijk voor de passende zorg.
Er zijn natuurlijk ook mensen die er geen behoefte aan hebben. In het kader van de Proeftuinen Therapietrouw zijn we nu in kaart aan het brengen wat redenen zijn voor patiënten om niet op de uitnodiging in te gaan.
Wat zou je andere apotheken aanraden als ze ook jaargesprekken willen gaan houden?
Het is heel belangrijk dat alle randvoorwaarden, processen en werkafspraken goed zijn ingeregeld. Bijvoorbeeld het eens per jaar selecteren van de juiste patiënten en de e-mailuitnodiging gekoppeld aan het afhaalbericht en de online agenda. Een belangrijk advies: Voer het jaargesprek met de patiënt apart in de spreekkamer, zodat men zich veilig genoeg voelt om een open gesprek te voeren. Een gesprek aan de balie vinden wij minder geschikt.
Daarnaast is het volgen van een training een belangrijke basis, omdat dit handvatten en vertrouwen biedt voor de consulten. De cursussen Consultvoering van SIR zijn hier heel geschikt voor. Per apotheek kun daarnaast je enkele assistenten als pioniers inzetten om de haalbaarheid te testen en de beste werkwijze voor de eigen apotheek te vinden. Het bespreken van bijzondere consulten met elkaar werkt motiverend en bevordert de kwaliteit van de consulten. Tijdens het project ontwikkelen de projectleiders van de proeftuin een toolbox, als onderdeel van de Proeftuinen Therapietrouw. Die komt aan het einde voor alle apotheken in het land beschikbaar. Apotheken die alvast aan de slag willen, kunnen voor materialen die al klaar zijn contact opnemen met Bram Mertens: b.mertens@apotheek-vleuten.nl.
Teamtraining Consultvoering voor uitvoering Jaargesprek | Interview
Eén van de trainingen die SIR aanbiedt op het gebied van consultvoering is de SIR Teamtraining Consultvoering, die gegeven wordt aan apotheekteams. Hierin komen ten eerste de basisprincipes van consultvoering in de apotheek aan bod. Deelnemers leren echt in gesprek te gaan met de patiënt over de medicijnen in plaats van alleen informatie te zenden. Daarnaast is er ruimte om in te gaan op specifieke wensen van het apotheekteam en op persoonlijke verbeterpunten.
Interview
Voor de jaargesprekken in de proeftuin Therapietrouw waar “onze” apotheken aan meedoen is de teamtraining gegeven door onze collega Valérie Meijvis. We vroegen haar hoe de training in elkaar zit en hoe deze bijdraagt aan het goed implementeren van het Jaargesprek.
Hoe zit de training in elkaar en welke handvatten krijgen de deelnemers?
De training bestrijkt twee avonden. Daarin behandelen we theoretische aspecten van patiëntgerichte communicatie, het consultvoeringsmodel uit de KNMP Richtlijn Consultvoering en verschillende vormen van therapieontrouw. Daarnaast gaat het hele team aan de slag met praktische oefeningen. Tussen de twee avonden door oefenen ze ook in de praktijk. Het doel is dat assistenten na deze twee avonden training in staat zijn om patiëntgerichte consulten te voeren en daar zelfverzekerd over zijn.
De nadruk van de training ligt op het begrijpen van de unieke behoeften van elke patiënt en de vaardigheid om structuur te bieden in het consult. We reiken voorbeeldzinnen aan en oefenen met het stellen van open en gesloten vragen. Iedereen kan zo voor zichzelf de woorden vinden die het meest natuurlijk overkomen. We leren deelnemers ook hoe ze de tijd effectief kunnen bewaken, wat cruciaal is voor de haalbaarheid en structurele uitvoering van het jaargesprek. Door het aanbieden van de gespreksstructuur leren ze het gesprek te leiden en bij een uitweidende patiënt steeds terug te gaan naar het doel van het gesprek.
Hoe draagt de training bij aan het goed implementeren van het jaargesprek?
De assistenten maken tijdens de training voor het eerst kennis met het jaargesprek en wat daarbij van hen verwacht wordt. Ze zijn over het algemeen heel enthousiast over het jaargesprek, vooral vanwege de mogelijkheid om tijd te besteden aan de patiënten. Dus de motivatie om te beginnen is al snel aanwezig. Vervolgens moet er vaak wat koudwatervrees overwonnen worden om in de praktijk gesprekken te gaan voeren. Door het vertrouwen dat je tijdens de training krijgt door in een veilige setting te oefenen, wordt de drempel een stuk lager.
Voor de implementatie helpt het verder enorm dat assistenten leren om het gesprek binnen 15 minuten te voeren. Op die manier worden de gesprekken goed planbaar binnen de organisatie. En tenslotte biedt de tweede bijeenkomst gelegenheid om dieper in te gaan op situaties die deelnemers bij gesprekken in de praktijk tegenkwamen.
Implementatie Jaargesprek, Proeftuinen Therapietrouw en Make-it consortium
Implementatie van het Jaargesprek vindt plaats in het kader van de Proeftuinen Therapietrouw, die gesubsidieerd worden door ZonMw. Het doel van de proeftuinen is om interventies waarvan bewezen is dat ze therapietrouw kunnen verbeteren, zoals het Jaargesprek, breder in de praktijk te implementeren. Daarnaast is het de bedoeling van ZonMw om rondom de proeftuinen kruisbestuiving te realiseren tussen implementatiewetenschap en zorgpraktijk.
De proeftuinen worden daarom begeleid en overkoepelend geëvalueerd door het Make-it consortium. Make-it staat voor Medication Adherence Knowledge, Expertise and Implementation Taskforce. Het consortium bestaat uit onderzoekers met expertise op het gebied van therapietrouw, implementatie, zorgonderzoek, farmacie, geneeskunde, verpleegkunde, gedragswetenschappen en communicatiewetenschappen. Zij gebruiken kennis uit de implementatiewetenschappen om de proeftuinen te ondersteunen. Andersom worden de ervaringen van de proeftuinen gebruikt om meer wetenschappelijke kennis op te doen over het implementeren van therapietrouw-bevorderende interventies in de eerstelijns zorg.
De opgedane kennis, ervaringen en resultaten uit de proeftuinen worden gebundeld en daarna breed verspreid. Onze collega Caroline van de Steeg is als onderzoeker en implementatieadviseur lid van het Make-it consortium.